”Onze gemeenschappen worden steeds vaker gekenmerkt door een afhankelijke houding. Deze zorgt ervoor dat een nieuwe generatie geen initiatief durft te nemen en zelf geen succes durft te behalen,” schetst pastor Rafael de situatie in San Andres Semetabaj, in het zuidwesten van Guatemala. Dat is slecht nieuws, want volgens cijfers van Unicef is zes van de tien inwoners van het land onder de 24 jaar. Verandering zal toch echt bij hen vandaan moeten komen.
Wat ook nog meespeelt: de armoede in Guatemala is groot. Jongeren die leven in armoede hebben nauwelijks mogelijkheden om daar uit te komen. Bovendien doet de regering weinig om deze jonge generatie te laten floreren. Het resultaat? Jongeren verlaten het land of nemen hun toevlucht in criminaliteit.
In de regio waar pastor Rafael zijn gemeente leidt, staan zo’n 3.000 adolescenten ingeschreven bij projecten van Compassion. Pastors van meer dan 100 kerken proberen bij deze groep het tij van negativiteit, passiviteit en uitzichtloosheid te keren. Hoe? Via een leiderschapsprogramma. Zodat deze jongeren skills leren om positieve influencers te worden in hun directe omgeving. Compassion juicht dit initiatief van harte toe en heeft hulp geboden om het programma op te zetten.
”We hebben dringend behoefte aan een generatie leiders die verandering brengt op allerlei vlak, sociaal zowel als kerkelijk en zelfs op regeringsniveau,” stelt pastor Rafael. Vijfendertig jongvolwassenen tussen de 13 en 17 jaar volgden een intensief jaarprogramma. Twee deelnemers vertellen je graag wat ze leerden over zichzelf en het aanboren van hun eigen talenten om de wereld te veranderen.
Frandy (17): ‘Leiderschap is niet bevelend, maar dienend’
Hij zag zijn vrienden weggaan. Ze verruilden het bergdorp waar hij al zijn hele leven woont voor een leven in de stad of zelfs het buitenland. Frandy besloot heel bewust hen niet achterna te gaan. Hij ziet kansen om in zijn eigen omgeving tot zegen te zijn. Met zijn verlangen om pastor te worden vervult hij leiderschapstaken in de kerk en op school. Het jaarprogramma hielp hem ook verbeteringen aan te brengen in het bedrijf van zijn ouders. Meedoen heeft hem naar eigen zeggen nog meer tools gegeven om een goede leider te zijn. ”Leider worden betekent niet dat je gericht bent op je eigen groei. Het betekent dat je gefocust bent op de groei en ontwikkeling van anderen. Je hebt geen bevelende houding, maar een dienende, in nederigheid.”
Mariam (17): ‘Dit heeft me dichter bij God gebracht’
Dat haar moeder haar gezin verliet, liet diepe sporen na bij Mariam. ”Ik had vaak een slecht humeur, sloot mezelf op in mijn eigen gedachten en die waren lang niet altijd positief,” vertelt ze. Het hoofd van het Compassion-project waar ze hulp van ontving, zag haar worsteling, maar ook haar competenties. Daarom werd Mariam uitgekozen voor het leiderschapsprogramma, waarin ze grote stappen maakte. ”Ik heb geleerd mezelf te blijven uitdagen en om geen genoegen meer te nemen met middelmatig denken of handelen,” legt ze uit. ”Dit heeft me ook dichter bij God gebracht.” Door de voortdurende steun en liefde die Mariam ervoer van de medewerkers in het leiderschapsprogramma, durfde ze zich steeds meer open te stellen en raakte ze betrokken bij kerkelijke activiteiten. Zo zette ze een dansgroep op voor de jeugd. ”Het volgen van de leiderschapsschool heeft haar capaciteiten vergroot,” zegt de directrice van het Compassion-project over het jaar met Mariam.
”Ik heb geleerd om geen genoegen meer te nemen met middelmatig denken of handelen.”
Sterker dan stigma
Guatemala en Uganda liggen duizenden kilometers uit elkaar. Wat de twee landen gemeen hebben? Dat net als in Guatemala jongeren in Uganda hun toekomstbeeld bijstellen, omdat ze geïnspireerd zijn geraakt door hoe het anders kan. Van afhankelijke tieners die zich slachtoffer voelen van de wereld om zich heen ontwikkelen ze zich tot jongeren die ervaren dat ze door verandering van hun houding en mindset positieve impact kunnen hebben op hun omgeving.
In Uganda is Kiiza (19) daar het stralende bewijs van. Zij laat zien dat jongeren niet minderwaardig door het leven hoeven te gaan als ze besmet zijn met HIV, maar dat ze ook met die diagnose meetellen in de maatschappij.
Kiiza: ‘Ik heb dan wel gewonnen, maar er is nog een weg te gaan’
Als jong meisje wist Kiiza wel dat ze seropositief was, maar wat dat betekende? Ze had geen idee. ”Omdat ik het niet precies wist, vertelde ik vriendjes dat ze me met rust moesten laten.” Pas toen ze op school leerde hoe verwoestend HIV kan zijn, drong de zwaarte van de diagnose tot haar door. Als het aan Kiiza ligt, overkomt jonge kinderen nu niet meer de schrik die zij toen had.
Kiiza kwam in een Compassion-project terecht, waar ze werd uitgenodigd voor een gesprek met Miss Y+, een jongere die op een positieve manier leeft met HIV/aids en die zich inzet om stigmatisering en discriminatie uit te bannen. Elk jaar krijgt een andere jongere deze titel.
De ontmoeting met de toenmalige Miss Y+ zette het leven van Kiiza op zijn kop. Kiiza leerde in plaats van te zwijgen over haar ziekte zich uit te spreken voor jongeren met HIV. Dat leidde ertoe dat Kiiza zich inschreef voor de Miss Y+-verkiezing. Compassion voorzag Kiiza van het geldbedrag dat nodig was om die droom waar te maken. Van 57 kandidaten uit haar regio kwam Kiiza als winnaar uit de bus. ”Ik voelde me speciaal, maar ik hoorde ook een stemmetje vanbinnen: je hebt dan wel gewonnen, maar er is nog een weg te gaan. Er zijn meer kinderen en jongeren die deze kans verdienen.”
”De winst betekende voor mij het overwinnen van discriminatie en stigma, veel meer dan het krijgen van een sjerp en een kroon. ”
De titel gaf Kiiza het zelfvertrouwen anderen te inspireren. Ze werkt inmiddels als ervaringsdeskundige in het Compassion-project, ondersteunt patiënten in het ziekenhuis en zoekt gevangenen op die HIV hebben. “Iemand vertelde hoe hij worstelt met het leven, hoe mensen hem isoleren en denken dat hij dood gaat. Toen realiseerde ik me dat ik wakker moest worden,” zegt Kiiza. ‘’Dit zijn de dingen waarvoor ik moet pleiten en waartegen ik moet vechten.”
Bronnen: fotojournalist Juanfer Leon uit Guatemala en fotojournalist Caroline A Mwinemwesigwa uit Uganda